مبانی اتنوموزیکولوژی

در کتاب «مبانی اتنوموزیکولوژی؛ موسیقی‌شناسی تطبیقی»، تألیف محمدتقی مسعودیه، سعی شده است برای اولین بار علم اتنوموزیکولوژی در ایران معرفی گردد. آشنایی با این علم برای دانشجویان و کسانی که علاقه‌مندند درباره موسیقی ایران و سایر کشورها از جمله کشورهای خاورمیانه اسلامی تحقیق نمایند، الزامی است؛ زیرا موسیقی ایران اولاً بخشی از مبحث اتنوموزیکولوژی به‌شمار می‌آید و ثانیاً در موسیقی سایر کشورهای خاورمیانه اسلامی تأثیر متقابل داشته و با آن‌ها قابل مقایسه است.
آنچه در سال‌های اخیر تحت عنوان موسیقی‌شناسی (موزیکولوژی) ترجمه یا تألیف شده، به جز معدودی که به مرور به موسیقی ایرانی پرداخته‌اند، مابقی درخصوص تاریخ موسیقی اروپا اطلاعات می‌دهند. محمدتقی مسعودیه، که خود دستی در آهنگسازی نیز داشته است، در این اثر کوشیده است تا برای اولین بار علم اتنوموزیکولوژی را در ایران معرفی کند.
در فصول هشت‌گانۀ این کتاب با عناوینی چون: تعریف اتنوموزیکولوژی، تاریخچۀ آن، زیبایی‌شناسی موسیقی، مقام، کمپوزیسیون، بدیهه‌سرایی در موسیقی ایرانی، موسیقی محلی، موسیقی سنتی عربی و ترکیه مواجه می‌شویم. آوانگاری برخی از قطعات در این کتاب بسیار موشکافانه و دقیق است.
باتوجه به اینکه هنوز همگی مباحث اتنوموزیکولوژی مورد تحقیق قرار نگرفته و بررسی اختصاصی موسیقی‌های غیر غربی هنوز مراحل ابتدایی خود را طی می‌کند، مسلماً تألیف کتابی که بتواند در برگیرندۀ همۀ جنبه‌های علم اتنوموزیکولوژی باشد و ضمناً خصوصیات تمامی فرهنگ‌های موسیقی غیر غربی را معرفی نماید، امکان‌پذیر نیست. مطالعه کتاب‌هایی که تاکنون در زمینه اتنوموزیکولوژی انتشار یافته‌اند، نشان می‌دهد که چگونه هر یک از مؤلفان ضمن بررسی کلی و کم و بیش اجمالی مباحث اتنوموزیکولوژی، تنها به معرفی خصایص فرهنگ موسیقی، که بیش از سایر جنبه‌ها مورد تحقیق قرار گرفته، اکتفا می‌کنند. تحقیقات اتنوموزیکولوژی تا سال‌های بعد از جنگ دوم جهانی در مجموع جنبه مونوگرافی دارند. به این دلیل و باتوجه به هدف فوق‌الذکر سعی شده است مباحث کتاب مبانی اتنوموزیکولوژی از منابع مختلف گردآوری و تنظیم شوند.
در گردآوری و تألیف کتاب، الزاماً نکات ذیل مراعات شده‌اند:
1- معرفی عمده‌ترین فرم‌های موسیقی رایج در کشورهای خاورمیانه اسلامی و هندوستان
2- معرفی مهمترین انتشارات در زمینه مباحث مختلف اتنوموزیکولوژی به زبان‌های آلمانی، انگلیسی و فرانسه
3- نقل آن قسمت از محتوای انتشارات که با مباحث کتاب ارتباط دارد
4- دوگانگی در آوانگاری برخی از مفاهیم بدین علت است که این مفاهیم همان‌گونه که در مآخذشان آورده شده، نقل می‌شوند
5- آوانویسی‌های ۱۲.۱۱.۱۰.۹.۸.۳و ۲۲ تا ۲۸ عینة مثل مآخذشان بازنویسی شده‌اند. نمره‌گذاری حامل‌ها در آوانویسی‌های ۹ و ۲۲ تا ۲۸ و حروف‌گذاری آوانویسی‌های ۲۲ تا ۲۸ از نگارنده است. قطعات اخیر به وسیله نگارنده تجزیه و تحلیل شده‌اند
6- عناوین، توضیحات و اشعار شرقی و مربع ضر بین ( آوانویسی‌های ۲۴ و۲۵) در مأخذ اصلیشان به خط لاتین؛ و کار، نقش و نقش یوروک سماعی ( آوانویسی‌های ۲۶، ۲۷ و ۲۸) به خط عربی نوشته شده‌اند. چون این قطعات به موسیقی سنتی ترکیه تعلق دارند، مسلما استفاده از خط عربی و لاتین به تعویض خط در ترکیه ارتباط دارد
7- اشعار آوانویسی‌های ۲۶، ۲۷ و ۲۸ فارسی است. زیرنویسی اشعار در بازنویسی این ملودی‌ها، برخلاف مأخذ اصلی آن‌ها، با استفاده از حروف لاتین و علائمی که معمولا رایجند، آوانگاری شده است. این قطعات به عبدالقادر مراغی (متوفی ۸۳۸ هـ /۱۴۳۵ م) تعلق دارند و از جمله نمونه‌هایی هستند که آقای ثمین باغچه‌بان در اختیار نگارنده قرار داده است
خواندن این اثر پژوهشی برای دانشجویان این رشته و کسانی که علاقه دارند تا از موسیقی دیگر کشورهای خاورمیانه اطلاع داشته باشند، مفید خواهد بود.