مقالات جلد سوم

کتاب «مقالات» مجموعه‌ای 3 جلدی دربارة خودسازی یا تزکیه است. جلد اول آن به مبانی نظری تزکیه و جلد دوم و سوم آن به طریق عملی تزکیه اختصاص دارد. حقیقت اصلی انسان و صورت اولیة او و آنگاه تنزل انسان از آن صورت به چهرة اصلی خویش حادثه‌ای است که برای انسان رخ داده است. اما ما چه می‌توانیم باشیم؟ خروج از حجاب ظلمانی و آنگاه افاضات و اشراقات و اشارات ربوبی و سپس ظهور و تجلیات انوار حق و مکاشفات و مشاهدات باطنی تجلیات، و شهود و فنا. اینها جملگی مبانی نظری تزکیه است. اما در طریق عملی تزکیه پس از یغظه یا جذب ربوبی، توبه، تطهیر باطن، طلب و مجاهدت، باید دو مرحلة مراقبه را گذراند: مرتبة اول خود ده امر را دربردارد: عمل به واجبات و ترک معاصی، مداومت بر نافلة شب، مداومت بر تسبیح حضرت زهرا(س)، مداومت بر عرض طاعت نسبت به حضرات معصومین(ع) و حضرت ولی‌عصر(عج)، مداومت بر دعای صباح، مداومت بر طهارت، مداومت بر دعای کمیل، مداومت بر تلاوت قرآن، و مداومت بر روزه سه روز در هر ماه. مرتبة دوم نیز ده امر دارد: ترک هواهای نفسانی، مراعات آداب محضر حق، مسارعت، انجام دادن نوافل، مداومت بر سجده، فکر، ذکر، ورد، سَهَر، و توبه… و مَن تَزکّی فانّما یتزکّی لِنفسه و الی اللّه المصیر.
در بخشی از جلد دوم کتاب آمده است؛ سالک باید توجه داشته باشد که مجسم کردن تک تک گناهان در نظر خود، شرم کردن و ترسیدن، و با این حال به خدای متعال پناه آوردن، و با تضرع و اصرار از او عفو و مغفرت خواستن، از امور لازمه در مقام توبه است و این کار را باید ادامه دهد و بداند که اسراری در این امر نهفته است و در جای خود اگر خدا عنایت کند می‌فهمد.